PARAMEDIK CALISMALARININ ETKISI 2004
112 SISTEMINE PARAMEDIKLERIN ETKISI
ANKARA 112 ACİL SAĞLIK HİZMETLERİNDE ACİL TIP TEKNİKERİ (PARAMEDİK) ÇALIŞMASININ ETKİLERİ (2004 Yılı Verileri)
Ahmet Haki TÜRKDEMİR, Sevinç TÜRKDEMİR, Giray ŞAHİN, Altuğ AYSUN
ANKARA 112 ACİL SAĞLIK HİZMETLERİ İL AMBULANS SERVİSİ
Ankara 112 Komuta Merkezi
AMAÇ: 112 sistemi içinde paramedik olarak çalışanların olumlu ve/veya olumsuz etkilerini saptamak ve buna uygun önlemler geliştirmektir.
YÖNTEM: 2004 yılı verileri incelenerek, 34.487 çağrı içinde paramedik (PM) çalışan 6 istasyon vakaları [1764 vaka (%5,1)] incelenmiş, tanımlayıcı bir çalışma ile acil ambulans hizmetleri içinde paramediklere olan gereksinimler saptanmaya çalışılmıştır. Bunun için benzer özelliklerde olan (kente olan uzaklık, çalışan personel), merkez dışında kalan istasyonlar belirlenerek (8 İstasyon, 4693 vaka, (%13,6)) hizmet etkinlikleri ki-kare ve One-Way ANOVA testleri ile test edilmiştirBULGULAR
Kat edilen yol açısından istasyonlar arasında belirgin farklılıklar vardır (p=0,000). Ancak çevre istasyonların kat ettikleri mesafe bakımından farklılık görünmemektedir.
Gidilen Toplam Yol (km) PMli Çevre Diğer Çevre Merkez F Sig. 5 km altı 2,9 3,0 3,4 23,6 0,000 6-10 km 8,1 8,0 8,0 0,8 0,434 11-20 km 14,7 16,2 15,3 31,7 0,000 21-40 km 31,6 29,9 28,0 69,2 0,000 41-100 km 70,4 69,0 53,7 490,6 0,000 101 km ve üzeri 205,9 151,1 269,6 59,9 0,000
Yıllık olarak toplam ambulans çıkışlarının %5,1’i PMli ekipler tarafından gerçekleştirilmiştir. Aylara göre bakıldığında toplam çıkışların %1’inin altında kalırken sonraki aylarda %5,7 seviyesine kadar çıkmıştır. Yaz aylarında tüm çevre istasyonlar gibi PMli istasyonların kullanımı da çoğalmıştır. Bunun en önemli nedeni trafik kazalarıdır (TK). Özellikle Ankara’nın çevre çıkışlarında bulunan PMli istasyonların toplam çıkışlarının %44,7’si TK iken diğer çevre istasyonların vakalarının sadece %30,4’ü, merkez istasyonların ise %19,8’i TK vakalarından oluşmaktadır. Buna karşılık toplam TK’ların sadece %10,1’ine PMli ekipler müdahale etmişlerdir.
CagriNedeni PMli Çevre Diğer Çevre Merkez MEDİKAL 815 2515 17378 TRAFİK KAZASI 776 1416 5475 DİĞER KAZALAR 57 246 1568 YARALANMA 27 132 1164 İNTİHAR 14 72 521 SAĞLIK TEDBİRLE 12 73 297 YANGIN 3 17 226 PROTOKOL 2 51 166 İŞ KAZASI 6 49 115 DİĞER 25 82 686 TOPLAM 1737 4653 27596
PM’li ekipler en çok Cumartesi (%17,2) ve Pazar (%18,5) günleri görevlendirilmektedirler. Buna karşılık diğer çevre ve merkez istasyonlarda vaka sayıları çok fazla değişmemektedir.
Aylar PMli Çevre Diğer Çevre Merkez Ocak 20 297 2166 Şubat 46 294 2077 Mart 114 268 2234 Nisan 117 334 2251 Mayıs 145 421 2244 Haziran 189 451 2250 Temmuz 216 507 2150 Ağustos 190 477 2333 Eylül 201 485 2451 Ekim 183 472 2400 Kasım 199 401 2663 Aralık 144 286 2811 TOPLAM 1764 4693 28030
Pm’li ekiplerin en az vaka çıkışı st 03’de (%2,2) gerçekleşirken, diğer çevre ve merkez istasyonlarda st 05’de (%1,7) gerçekleşmektedir. Vaka sayıları st 07’den itibaren artış göstermekte ve st 24’e kadar eşit seviyede devam etmektedir.
Yıllık olarak istasyon başına düşen vaka sayısı PMli istasyonlar için 294,0, Diğer çevre istasyonlar için 524,4 ve merkez istasyonlar için 1274,1 vaka olarak gerçekleşmiştir.
Yaş Grupları PMli Çevre Diğer Çevre Merkez Yenidoğan 7 39 149 1-4 31 109 269 5-9 34 119 282 10-14 48 109 390 15-19 73 213 1116 20-24 109 290 1585 25-29 128 306 1551 30-34 117 345 1429 35-39 118 299 1498 40-44 115 308 1619 45-49 93 254 1488 50-54 108 298 1657 55-59 101 228 1391 60-64 66 227 1633 65-69 77 205 1564 70-74 85 259 2028 75-79 74 147 1623 80 71 148 1882 TOPLAM 1455 3903 23154
Acil başvuruların E/K oranları PM’li istasyonlarda 20-54 yaşlarında 2 ve üzerinde iken diğer istasyonlarda her zaman 2’nin altında kamaktadır. Tüm çevre istasyonlarda vakalarının %18’ini 25-34 yaş grubunda gerçekleşmektedir. Periferden merkeze geldikçe tüm yaş gruplarında E/K oranı düşmektedir.
PMli istasyonlardan başvuruların %70,5’inde sosyal güvencesi belirlenememiş, sosyal güvencesi belirlenmiş olanların %44’ü SSK, %24,6’sı ES, %19,4’ü BK’ludur.
Sonuc PMli Çevre Diğer Çevre Merkez HASTANEYE NAKİL 996 2742 16374 YERİNDE MÜDAHALE 146 483 3775 BAŞKA ARAÇLA NAKİL 119 288 1509 HASTANELER ARASI NAKİL 246 502 1422 GÖREV İPTALİ 46 160 1083 EX YERİNDE BIRAKILDI 56 144 1078 OLAY YERİNDE BEKLEME 8 66 432 NAKİL REDDİ 15 42 341 DİĞER ULAŞILANLAR 20 52 334 ASILSIZ İHBAR 20 45 293 EVE NAKİL 3 10 84 TIBBİ TETKİK İÇİN NAKİL 2 54 EX MORGA NAKİL 3 13 33 DİĞER 43 84 479 TOPLAM 1764 4693 28030
Çıkış yapılan vakaların PMli istasyonlar %84,6’ına ulaşılabilmiş (Diğer çevre istasyonlar %86,4’üne) iken, PMli istasyonlarda vaka nakil oranı %83,4 olarak gerçekleşmiş, buna karşılık nakil oranı çevreden merkeze geldikçe azalarak %75’e kadar düşmüştür. Toplam vakalar içinde %6,3’ü hastaneler arası nakillerden oluşmakta iken PMli istasyonlarda bu oran %13,9’a çıkmaktadır.
Ulaşılan vakalarda ölüm oranı PMli istasyonlarda %4,0 olarak gerçekleşirken, diğer çevre istasyonlarda %3,9 olarak gerçekleşmiştir.
DURUM PMli Çevre Diğer Çevre Merkez ARREST 23 41 247 ÖLÜM 59 157 1111 ÖLÜM ORANI 28,0 20,7 18,2
Toplam vakaların %78,4’ünde bilinç normal (PMli İstasyonlarda %80,1’i), %89,7’sinde pupiller normal (PMli istasyonlarda %88,7’sinde), %79,7’sinde solunum normal iken (PMli istasyonlarda %82,3’ü), yine vakaların %68,8’inde cilt normal iken PMli ekiplerde %73,3’ünde cilt bulguları normal olarak bulunmuştur.
Vakalara müdahale oranı diğer istasyonlarda %10 ve üzerinde iken, PM’li istasyonlarda yerinde müdahale oranı %8,3 olarak gerçekleşmiştir.
Toplam vakaların hastaneler tarafından kabul oranı %96,9 iken PMli ekiplerde bu oran %95,6 olarak gerçekleşmektedir.
Arrest gelişme oranı PMli istasyonlarda ulaşılan vakaların %1,5’ine kadar çıkmakta iken tüm vakalarda bu oran %1’de kalmaktadır.
PMli istasyonların görevlendirme süresi (297 sn) diğer çevre (195 sn) ve merkez (69sn) istasyonlara göre anlamlı derecede uzun zamanda gerçekleşmektedir.
Çevre istasyonlar (PMli ve diğer) merkez istasyonlara göre anlamlı derecede geç hareket etmektedirler.
Vakaya ulaşma süresi PMli istasyonlarda anlamlı derecede geç olmaktadır (11,5 dk, çevre 10,1 dk ve merkez 6,9 dk).
Hastaneye Ulaşma süreleri Pmli istasyonlarda 45 dk’ya kadar uzarken, diğer çevre istasyonlarda 22,2dk ve merkez istasyonlarda 9,9 dk sürmektedir. Hastanede bekleme süresi merkez istasyonlarda 11,9 dk iken PMli ve diğer çevre istasyonlarda 14-15 dk sürmektedir.
PM’li ekipler aynı mesafedeki vakalara ortalama 5-10 dk daha geç ulaşmakta, diğer çevre istasyonlara göre ise 1-5 dk daha geç ulaşmaktadırlar.
Hastaneye Ulaşma süreleri de yine anlamlı şekilde aynı mesafeler için 40 dk’ya varan uzamalar görülmektedir.
Vakaya olay yerinde müdahale süreleri ise anlamlı derecede uzundur (PMli istasyon 29,9 dk, Çevre İstasyon 20,7dk ve merkez ist 15,4dk).
SONUCLAR
Acil Sağlık Hizmetleri içinde sözleşmeli olarak Acil Tıp Teknikeri (PM=Paramedik) çalıştırılması 2004 yılı başından itibaren başlamış bir uygulamadır. Bu çerçevede Ankara 112 bünyesinde 6 istasyonda paramedik çalıştırılmaktadır. Bu istasyonlar genellikle çevre ilçeler ve karayolları üzerinde olan istasyonlardır. Bu nedenle vaka özellikleri ve mesafeler önemli derecede farklılık göstermektedir.
Bu farklılıklar göz önüne alınarak yapılan bu incelemede PM’li olarak yapılan çalışmaların diğer sistemde çalışanlara göre anlamlı bir üstünlüğü görülmemekte, hatta bazı aşamalarda olumsuz olduğunu gösterecek verilere rastlanılmaktadır. Bu nedenle
1- PM’li çalışmanın yeniden düzenlenmesi
2- PM’lerin Türk Ambulans sistemine göre belirlenecek eğitim sürecinden geçirilmeleri,
3- Acil Sağlık Hizmetlerinde çalışmaların daha organize ve kurumsal hale getirilmesi gerekmektedir.